Penyakit lupus merupakan salah satu penyakit autoimun yang kompleks dan sering kali disalah tafsir kerana simptomnya boleh menyerupai banyak masalah kesihatan lain. Dalam penyakit ini, sistem imun badan yang sepatutnya melindungi daripada jangkitan menyerang tisu dan organ sendiri, menyebabkan keradangan serta kerosakan.

Kajian menunjukkan bahawa lupus lebih banyak menyerang wanita berbanding lelaki, terutama dalam lingkungan umur 15 hingga 45 tahun. Hal ini menimbulkan persoalan penting: apakah sebenarnya penyebab penyakit lupus pada wanita? Walaupun punca utama belum diketahui secara pasti, para saintis telah mengenal pasti beberapa faktor risiko dan pemicu yang dipercayai memainkan peranan. Artikel ini akan membincangkan faktor-faktor tersebut dengan lebih mendalam.

Apa Itu Lupus?

Lupus, atau nama perubatannya Systemic Lupus Erythematosus (SLE), ialah penyakit autoimun kronik. Ia boleh menyerang pelbagai bahagian tubuh termasuk kulit, sendi, buah pinggang, jantung, paru-paru, otak, dan saluran darah. Simptom lupus berbeza antara individu, tetapi antara tanda yang sering muncul ialah keletihan melampau, ruam kulit berbentuk rama-rama di wajah, sakit sendi, dan demam yang tidak menentu.

Memandangkan gejalanya pelbagai, lupus sering digelar sebagai “penyakit 1,000 wajah” kerana keupayaannya meniru banyak penyakit lain.

Mengapa Wanita Lebih Berisiko?

Kajian mendapati bahawa wanita 9 kali ganda lebih berisiko mendapat lupus berbanding lelaki. Faktor hormon, genetik, dan imunologi dipercayai menjadi sebab utama. Hormon estrogen, yang lebih tinggi pada wanita, dikaitkan dengan peningkatan aktiviti sistem imun, sekali gus menjadikan wanita lebih mudah terdedah kepada penyakit autoimun.

Penyebab Penyakit Lupus pada Wanita: Faktor Risiko Utama

Walaupun tiada punca tunggal yang jelas, terdapat beberapa faktor yang dikenal pasti sebagai penyebab penyakit lupus pada wanita. Faktor-faktor ini sering berinteraksi antara satu sama lain, menyebabkan sistem imun menjadi tidak seimbang.

Faktor Genetik

Wanita yang mempunyai sejarah keluarga dengan lupus atau penyakit autoimun lain lebih berisiko. Kajian mendapati terdapat gen tertentu yang dikaitkan dengan lupus, terutamanya gen yang mengawal fungsi sistem imun. Walau bagaimanapun, memiliki gen ini sahaja tidak semestinya menyebabkan lupus; faktor lain juga diperlukan untuk mencetuskan penyakit.

Hormon Seks Wanita

Estrogen dikaitkan secara langsung dengan peningkatan risiko lupus. Paras estrogen yang tinggi semasa akil baligh, kehamilan, atau sebelum haid boleh memicu gejala lupus menjadi lebih teruk. Inilah antara sebab mengapa lupus lebih kerap menyerang wanita berbanding lelaki.

Faktor Imunologi

Sistem imun wanita cenderung lebih aktif berbanding lelaki. Walaupun ini memberikan perlindungan lebih baik daripada jangkitan, ia juga meningkatkan kemungkinan sistem imun menyerang tisu badan sendiri.

Faktor Persekitaran

Beberapa faktor persekitaran juga boleh menjadi pemicu lupus pada wanita, antaranya:

  • Pendedahan cahaya matahari berlebihan – sinaran UV boleh mencetuskan ruam kulit atau memperburuk gejala lupus.

  • Jangkitan virus atau bakteria – dipercayai boleh merangsang sistem imun secara berlebihan.

  • Bahan kimia tertentu – seperti asap rokok, pencemaran, atau ubat tertentu.

Tekanan (Stress)

Tekanan fizikal atau emosi boleh melemahkan sistem imun dan mencetuskan flare lupus (gejala menjadi lebih teruk). Wanita yang mengalami tekanan kerja, kehamilan, atau trauma emosi lebih berisiko mendapat serangan lupus.

Ubat-Ubatan

Sesetengah ubat boleh menyebabkan keadaan yang menyerupai lupus, dikenali sebagai drug-induced lupus. Walaupun biasanya lebih ringan dan boleh sembuh selepas ubat dihentikan, ia tetap menunjukkan kaitan antara ubat dan penyakit ini.

Pemicu yang Memburukkan Keadaan

Selain faktor risiko, terdapat juga pemicu yang boleh memperburuk gejala lupus. Bagi wanita yang sudah menghidap lupus, perkara berikut boleh menyebabkan flare:

  • Pendedahan kepada cahaya matahari tanpa perlindungan.

  • Kurang tidur dan keletihan melampau.

  • Jangkitan kecil seperti selesema.

  • Perubahan hormon mendadak.

  • Pemakanan tidak sihat dan gaya hidup tidak seimbang.

Mengelakkan pemicu ini amat penting dalam pengurusan harian pesakit lupus.

Hubungan Lupus dengan Kehamilan

Wanita hamil yang menghidap lupus memerlukan pemantauan rapi kerana penyakit ini boleh meningkatkan risiko komplikasi kehamilan seperti keguguran, kelahiran pramatang, atau tekanan darah tinggi semasa hamil. Walau bagaimanapun, dengan rawatan dan kawalan yang baik, ramai wanita lupus berjaya melalui kehamilan dengan selamat.

Bagaimana Lupus Didiagnosis?

Memandangkan lupus mempunyai gejala yang mirip banyak penyakit lain, diagnosis boleh menjadi mencabar. Doktor biasanya akan melakukan:

  • Pemeriksaan fizikal: Melihat ruam, bengkak sendi, dan tanda-tanda keradangan.

  • Ujian darah: Untuk mengesan antibodi autoimun seperti antinuclear antibodies (ANA).

  • Ujian air kencing: Untuk mengesan kerosakan buah pinggang.

  • Ujian imej: Jika terdapat simptom pada organ dalaman.

Tiada satu ujian tunggal yang boleh mengesahkan lupus, tetapi gabungan simptom dan ujian makmal membantu membuat diagnosis lebih tepat.

Pengurusan dan Rawatan

Walaupun lupus belum ada penawar, rawatan bertujuan mengawal gejala, mengurangkan keradangan, dan mencegah kerosakan organ. Antara rawatan yang biasa digunakan termasuk:

  • Ubat anti-radang bukan steroid (NSAIDs): Untuk mengurangkan sakit sendi.

  • Kortikosteroid: Untuk mengawal keradangan.

  • Ubat imunosupresif: Menekan sistem imun yang terlalu aktif.

  • Biologics: Ubat moden yang menyasarkan mekanisme imun tertentu.

Selain itu, pesakit juga digalakkan mengamalkan gaya hidup sihat seperti menjaga diet, bersenam ringan, serta mengelakkan cahaya matahari secara berlebihan.

Pencegahan dan Gaya Hidup Sihat

Walaupun lupus tidak dapat dicegah sepenuhnya, wanita boleh mengurangkan risiko flare dengan:

  1. Menggunakan pelindung matahari untuk melindungi kulit.

  2. Mengurus tekanan melalui meditasi, yoga, atau rehat mencukupi.

  3. Mengamalkan diet seimbang dengan makanan tinggi antioksidan dan rendah garam.

  4. Mengelakkan rokok dan alkohol.

  5. Melakukan pemeriksaan kesihatan berkala terutama jika ada sejarah keluarga penyakit autoimun.

Kesimpulan

Lupus adalah penyakit autoimun yang kompleks dan lebih kerap menyerang wanita berbanding lelaki. Walaupun punca sebenar masih belum diketahui, kajian menunjukkan bahawa faktor genetik, hormon, imunologi, persekitaran, serta gaya hidup memainkan peranan penting sebagai penyebab penyakit lupus pada wanita.

Kesedaran tentang faktor risiko dan pemicu lupus amat penting agar wanita lebih peka terhadap kesihatan mereka. Dengan pengurusan yang betul, rawatan moden, serta gaya hidup sihat, pesakit lupus mampu menjalani kehidupan yang lebih berkualiti.